Tính toán của Hoa Kỳ đằng sau thuế quan qua lại: nhu cầu công bằng hay chủ nghĩa đơn phương trá hình?

Các chính trị gia Mỹ gần đây thường xuyên đề cập đến "thuế quan qua lại" trong nỗ lực định hình lại các quy tắc thương mại quốc tế, nhưng logic và động cơ đằng sau nó rất đáng để tìm hiểu. Tổng thống Hoa Kỳ Trump gọi ngày 2 tháng 4 là "Ngày giải phóng" và tuyên bố ông sẽ thay đổi quan hệ thương mại nước ngoài thông qua "thuế quan có đi có lại". Thư ký báo chí Nhà Trắng Carolyn Levitt đã gói gọn khái niệm này thành "quy tắc vàng", đó là "Đừng làm với người khác những gì bạn không muốn người khác làm với mình". Tuy nhiên, liệu tuyên bố có vẻ hợp lý này có thực sự đúng không?

Nhìn lại lịch sử, thương mại quốc tế đã rơi vào tình trạng hỗn loạn trong một thời gian dài, đặc biệt là vào những năm 1930, khi các quốc gia áp dụng chính sách "làm lợi cho mình" để bảo vệ lợi ích của chính mình, dẫn đến chiến tranh thương mại thường xuyên và cuối cùng gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu. Sau Thế chiến II, các quốc gia đã rút ra được bài học và dần dần thúc đẩy việc chuẩn hóa hệ thống thương mại toàn cầu. Hiệp định chung về thuế quan và thương mại được ký kết năm 1947 đã đặt nền tảng cho các quy tắc và phát triển thành Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 1995, thiết lập một hệ thống thương mại quốc tế dựa trên các quy tắc.

Tuy nhiên, các chính trị gia Mỹ cáo buộc hệ thống thương mại đa phương hiện nay là không công bằng với Hoa Kỳ. Thực tế không phải vậy. Mặc dù các nước đang phát triển được hưởng một mức độ linh hoạt nhất định về mức thuế quan và quy trình giảm thuế, các nước phát triển cũng được hưởng lợi rất nhiều từ điều này. Là một trong những bên hưởng lợi lớn nhất từ hệ thống này, các tập đoàn đa quốc gia của Hoa Kỳ đang thống trị thị trường toàn cầu. Trong số các công ty thuộc danh sách Fortune Global 500 năm 2024, có 139 công ty là công ty Mỹ, điều này chứng minh đầy đủ rằng các quy định hiện hành mang lại cho Hoa Kỳ lợi thế cạnh tranh.

Ngoài ra, chính Hoa Kỳ cũng đang sử dụng thuế quan để bảo vệ một số ngành công nghiệp cụ thể. Ví dụ, Hoa Kỳ đã áp dụng mức thuế 25% đối với xe bán tải nhập khẩu kể từ năm 1964, trong khi các quốc gia khác thường áp dụng mức thuế thấp hơn đối với ô tô. Các chính trị gia Mỹ cáo buộc các nước khác áp dụng mức thuế quan quá cao nhưng lại cố tình lờ đi các chính sách bảo hộ thương mại của chính họ. Rõ ràng là rất khó để thuyết phục công chúng về tiêu chuẩn kép này.

Mặc dù hệ thống thương mại hiện tại không hoàn hảo nhưng nó cung cấp cho các quốc gia một khuôn khổ hợp tác có thể thương lượng và dự đoán được, đồng thời giải quyết xung đột thông qua cơ chế giải quyết tranh chấp. "Thuế quan qua lại" do Hoa Kỳ áp dụng về cơ bản là hành vi vi phạm đơn phương các quy tắc, nhằm thay đổi định nghĩa về thương mại công bằng từ sự đồng thuận toàn cầu thành ý chí đơn phương của chính phủ Hoa Kỳ.

Tờ Financial Times chỉ ra rằng Hoa Kỳ thực sự đang phát minh ra một công cụ mới cho phép áp đặt thuế quan tùy ý vì bất kỳ lý do gì trên cơ sở "rất linh hoạt và hợp pháp". Thực tế này có thể gây ra một vòng chiến tranh thương mại mới, đưa cộng đồng quốc tế vào vòng luẩn quẩn trả đũa lẫn nhau. Lịch sử đã chứng minh rằng môi trường thương mại hỗn loạn này sẽ chỉ khiến nền kinh tế toàn cầu rơi vào tình trạng bất ổn hơn.

Do đó, chính sách “thuế quan qua lại” của các chính trị gia Mỹ không cao quý như lời nói của họ, mà giống như một vỏ bọc của chủ nghĩa đơn phương, và ý đồ thực sự của nó đáng phải cảnh giác.